Schoolleider aan zet in kansengelijkheid voor alle leerlingen

Welk onderwijsblad je ook openslaat, er wordt iets geschreven over de kansengelijkheid voor leerlingen. Spraken we in 2020 over de kansenongelijkheid, in 2021 spreken we over het bevorderen van kansengelijkheid. Het glas is immers halfvol. Hoe vol is jouw glas als schoolleider? Wat doe jij op jouw school om kansengelijkheid bespreekbaar te maken en te stimuleren?

Het knelt in ons onderwijs

De onderwijskwaliteit staat onder grote druk. Bovenop het lerarentekort, het toenemende tekort aan schoolleiders, de problematiek rondom het vormgeven van Passend Onderwijs en de inclusieve samenleving, is er COVID-19 met uitdagingen als afstandsonderwijs, cohorteringen en meer.

Vanuit onze opdracht in het onderwijs, en zeker ook met een warm hart voor al onze leerlingen, willen we optimale ontwikkelkansen bieden in onze school. Zijn de vraagstukken rondom ‘kansengelijkheid’ opgelost door de beste leerkracht voor de klas te zetten? Of is er meer nodig?

Wat zijn oorzaken van kansenongelijkheid?

Laten we eens kijken naar wat mogelijke factoren zijn die een rol spelen bij kansenongelijkheid. Dr. Linda van den Bergh noemt als oorzaak de volgende factoren (Bergh, 2020):

• Leerkrachten & de verwachtingen naar leerlingen;
• Ons onderwijsstelstel met de vroege selectie en niveaugroepen;
• Middelbare scholen met homogene brugklassen;
• Het strategisch gedrag van hoogopgeleide ouders.

De kansenongelijkheid is bovendien door de COVID-19-pandemie verder toegenomen door de verschillen in de thuissituatie. Sommige leerlingen volgden bijvoorbeeld de online lessen in hun uppie in de badkamer en andere leerlingen maakten het thuiswerk (gedeeltelijk) met hun ouders.

Het is met dit rijtje oorzaken onmiskenbaar een misvatting dat het stimuleren van kansengelijkheid alleen relevant zou zijn voor scholen met een multi-diverse achtergrond of met procentueel veel leerlingen uit sociaal zwakkere milieus. Kansengelijkheid gaat echter over gelijke kansen voor alle leerlingen op alle scholen.

Welke interventies stimuleren kansengelijkheid?

De opdracht aan het onderwijs is dan ook om gezamenlijk te investeren in gebleken effectieve interventies om gelijke kansen te bevorderen. Effectief gebleken interventies zijn volgens Van Wetten & De Wolf (2020):

• De professionaliteit van leerkrachten en schoolleiders;
• Hoge verwachtingen naar leerlingen;
• Het aanbieden van extra uren onderwijs aan leerlingen;
• Betrekken van ouders;
• Aansluiting van onderwijs met zorgpartners;
• Het verbreden van de horizon, rolmodel en burgerschap.

Wat kunnen wij als schoolleiders doen?

We gaan het rijtje even af. Allereerst is het onze primaire opdracht het bieden van kwalitatief goed onderwijs. Daar faciliteren we in en sturen we op. Ook bespreken we met onze teams de relevantie van hoge verwachtingen naar leerlingen zoals we zelf hoge verwachtingen uitspreken naar onze onderwijsprofessionals. Ouderbetrokkenheid is al langer een onderwerp waar schooldirecties actief aan werken. Het is nu ook van bewezen invloed op de kansengelijkheid van leerlingen.

Meer samenwerking

Waar we actiever op kunnen anticiperen is onze (preventieve) samenwerking met externe partners zoals jeugdzorg. De stap maken naar interdisciplinair samenwerken. Hiervan zijn veel regionale ‘good practice’ voorbeelden: de brugfunctionaris, een jeugdzorgmedewerker structureel in de school alsook partners als ‘Playing for Success’ ter bevordering van zelfvertrouwen en het verbreden van de horizon van leerlingen.

Moreel ethisch dilemma

Rest de complexere vraag: wat te doen met de omgekeerde vorm van ouderbetrokkenheid waarbij ouders hun kinderen meer kansen bieden of deze ‘afdwingen’ bij leerkrachten en schoolleiders? Deze situaties met hoger opgeleide ouders zijn niet onbekend. Hun kinderen gaan vaker naar huiswerkklassen en toetstrainingen en krijgen vaker medische indicaties (zoals dyslexie-verklaringen) wanneer ze op onderdelen achterblijven (Star, 2019).

Scholen spelen in op deze toegenomen betrokkenheid van ouders. Dit versterkt de kansenongelijkheid. Dan komt ook het moreel ethische geweten van de onderwijsprofessional om de hoek kijken. In hoeverre maken we dit in het team en met ouders bespreekbaar en anticiperen we hierop?

Het stimuleren van kansengelijkheid in scholen omvat meer dan de beste leerkracht voor de klas. Hoe pak jij als schoolleider ‘kansengelijkheid’ in je school op?

Uit: de Kenniskring ‘Schoolleiders en kansenongelijkheid’

Angèle van der Star Mel MA

 Angèle van der Star is eigenaar van Onderwijspassie en werkt regelmatig als interim directeur voor Onderwijs Interim Desk.  Ze is tevens auteur van ‘Over het schoolhek heen. Interdisciplinair samenwerken: ontwikkelkansen voor professionals en leerlingen’.

Bronnen

Bergh, van der L. (2020). Kenniskring schoolleiders Kansenongelijkheid. Utrecht: Fontys.

Star, van der A. (2019). Over het schoolhek heen. Interdisciplinair samenwerken: ontwikkelkansen voor professionals en leerlingen. PICA.

Wetten, S. van, & Wolf, I. de (2020). Ieder kind een kans! Interventies voor gelijke kansen in het basisonderwijs. Nederland: Education Lab Netherlands.